پانکراتیت به مفهوم التهاب لوزالمعده (پانکراس) پانکراتیت یا به شکل حاد نمايان میشود یا مزمن در کشورایران بيشتر موارد ( ۵۰٪ موارد ) پانکراتیت حاد ناشی از سنگ‌های صفراوی ميباشد بیشترین شیوع سنی در گروه سنی ۵۰-۴۱ سال ميباشد . مرگ و میر پانکراتیت حاد حدود ۱۰٪ ميباشد علائم پانکراتیت حاد عبارتند از درد شکمی شدید، تهوع، استفراغ، تعریق، درد عضلانی، تورم و نفخ شکم، بی حالی، تب، افت فشارخون و حتی شوک.

پانکراتیت حاد:

بسته به خصوصیات اپیدمیولوژیک مناطق مختلف علل متفاوتی دارد. در کشور امریکا و تعدادی از کشورهای اروپایی اکثر موارد پانکراتیت حاد به دنبال مصرف الکل است، در ایران اغلب موارد (۵۰٪ موارد) پانکراتیت حاد ناشی از سنگ‌های صفراوی است. بیشترین شیوع سنی در گروه سنی ۵۰-۴۱ سال است. مرگ و میر پانکراتیت حاد حدود ۱۰٪ است. علائم پانکراتیت حاد عبارتند از درد شکمی شدید، تهوع، استفراغ، تعریق، درد عضلانی، تورم و نفخ شکم، بی حالی، تب، افت فشارخون و حتی شوک.
بعد از تشخیص پانکراتیت حاد حتما بايد بیمار از نظر شدت بیماری نیز ارزیابی شود زیرا شدت بیماری در اداره آن دخیل ميباشد. برای روشن شدن مقدار بیماری از اندازه گیری پارامترهای گوناگوني استفاده می شود که معروفترین آنها معیارهای رانسون ميباشد که بر طبق منابع علمی جدید، در پانکراتیت صفراوی از غیر صفراوی متفاوت هستند و باتوجه به اینکه در کشورما پانکراتیت صفراوی بيشترين نوع است معیارهای رانسون در اینجا ذکر می شود. این معیار ها دو دسته می شوند که یک دسته در بدو ورود بیمار ارزیابی می شوند که عبارتند از: سن بالای 70، گلبول سفید بالای 18000، قند خون بالای 220، LDH بالای 400 و AST بالای 250 و دسته دوم معیارها که 48 ساعت بعد از ورود ارزیابی می شوند و عبارتند از: افت هموگلوبین بیش از 10، افزایش اوره خون بیش از 2میلیگرم در صد،کلسیم کمتر از 8، Base deficitبیش از 5 و حجم تقریبی مایع ازدست رفته بیش از 4 لیتر. روش دیگر، ارزیابی معیارهای APACHE IIاست که مجموعه ای از پارامترهای بالینی و پاراکلنیکی ارزیابی می شوند. سی تی اسکن نیز در تعیین شدت بیماری مفید ميباشد ولی به این منظور به کار نمی رود. بیمار مبتلا به پانکراتیت حاد لازم است که در بیمارستان بستری و تحت درمان قرار گیرد و در موارد پانکراتیت متوسط و شدید لازم است بیمار به مرکز مراقبت های ویژه (ICU) منتقل شود.
یک دليل دیگر که باعث به التهاب حاد پانکراس می‌شود، مصرف بی‌رویه‌ ی الکل ميباشد. بيشتر افرادی که الکل مصرف می‌کنند، هرگز دچار پانکراتیت نمی‌شوند. اما برخی افراد مشخصاً پس از خوردن مقدار زیادی الکل به پانکراتیت حاد مبتلا می‌گردند. این پانکراتیت می‌تواند به دنبال مصرف زیاد الکل در یک دوره‌ ی زمانی یا حتی یک بار مصرف زیاد الکل باشد. ترکیب الکل با سیگار خطر ابتلا به پانکراتیت حاد را افزایش می‌دهد.

پانکراتیت مزمن:

پانکراتیت مزمن بيشتر در پی حملات پي در پي پانکراتیت حاد بروز می‌کند زیرا لوزالمعده در ميان حملات کاملاً بهبود نمی‌یابد. لوزالمعده در جریان این عارضه، به تدریج توانایی تولید آنزیم‌های گوارشی و هورمون‌های ضروری مانند انسولین را از دست می‌دهد. التهاب پانکراس ناشی از خودهضمی بافت آن توسط آنزیم‌های پانکراس به ویژه تریپسین می‌باشد. علایم پانکراتیت شايد به صورت دردهای مداوم یا متناوب در ناحیه فوقانی شکم احساس شوند (علایم با غذاخوردن تشدید می‌شود و دوره‌های درد گاه یک هفته طول می‌کشد). تهوع، استفراغ، اتساع شکم، زردی ( یرقان )، اسهال چرب و کاهش وزن در مواردي که اشکالات آناتومي‌، مصرف طولاني مدت الکل و يا سنگ‌هاي صفراوي مکرر عامل ايجاد التهاب باشند، نسج پانکراس به کم کم از بين رفته و پانکراتيت مزمن ايجاد مي ‌شود که بر اساس شدت آن، سبب علايمي ‌چون درد شکم پس از خوردن غذا، اسهال طولاني مدت ناشي از هضم نشدن مواد غذايي، کاهش وزن و حتي در موارد شديد‌تر افزايش قند خون مي ‌شود.

علايم شايع:

پانكراتيت حاد شديد:
– درد شكمي شديد
– استفراغ
– تب
– تورم و نفخ شكم
– درد عضلاني
– افت فشارخون
پانكراتيت مزمن :
– درد پايدار خفيف تا شديد اغلب پس از غذا، در قسمت فوقاني شكم كه گاهي به پشت يا سراسر شكم انتشار دارد. اين درد ممكن است حالت مبهم ، سوزشي ، مالشي يا خنجري داشته باشد. دوره هاي درد ممكن است روزها يا هفته ها به طول بينجامد ولي به ندرت كمتر از يك روز ادامه دارد.
– يرقان (زردي پوست و چشم ها) خفيف (گاهي )
– كاهش وزن سريع

علل:

اعتياد به الكل
بيماريهاي كيسه صفرا يا مجاري صفراوي
انسداد مجراي لوزالمعده در اثر سنگ ، جوشگاه تشكيل شده در اثر التهاب يا رشد آهسته سرطان (به ندرت )
آسيب شكمي
عفونت هاي ويروسي
بالا بودن چربي هاي خون
تومورها
داروها
ضربه يا جراحي شكم
عوامل افزايش دهنده خطر
تغذيه نامناسب ؛ چاقي
سوءمصرف الكل
مصرف داروهايي نظير داروهاي گروه سولفا، آزاتيوپرين ، كلروتيازيد يا داروهاي كورتوني

پيشگيري:

عدم مصرف الكل